ارزش های بنیادین نقشه جامع علمی کشور

١ – ١. مبانی و ارزشهای بنیـادین نقشـه جـامع علمـی کشـور

مبانی ارزشی نظام علم و فناوری کشور بر پایه مبـانی نظـری کـه در مجموعه اسناد پشتیبان نقشه جامع علمی کشور ارائـه شـده، اسـتوار است و به مثابه روح حاکم بر حرکت علمـی کشـور، مشـخص کننـده جهت گیری هـای نظـام و اولویـت هـا و بایـد و نبایـدها در عرصـه هـای آموزش، پـرورش، پـژوهش و فنـاوری اسـت. مهمتـرین ایـن ارزشـها عبارتند از:

1. حاکمیت جهان بینی توحیدی اسلام در کلیه ابعـاد علـم و فناوری؛
2. علم هدایتگر و هدفمندی آخرت گرایانه علم و فناوری؛
3. عدالت محوری، پرورش استعدادها و دسـتیابی همگـان بـه خصوص مستضـعفان در حـوزه علـم و فنـاوری، و تقویـت خلاقیت، نوآوری و خطرپذیری در علم؛
4. کرامت انسـان بـا تکیـه بـر فطـرت حقیقـت جـو، عقلگـرا، علم طلب و آزادگی وی؛
5. آزاداندیشی و تبادل آراء و تضارب افکار (جدال احسن)؛
6. توجه به اصل عقلانیت، تکریم علم و عالم، ارزشمندی ذاتی علم و ضرورت احترام حقوقی و اخلاقی بـه آفـرینشهـای فکری- علمی؛ ودستاوردهای علمی بشری و بهره گیـری از آنها در چارچوب نظام ارزشی اسلام؛
7. علم و فناوری کمـال آفـرین، توانمندسـاز، ثـروت آفـرین و هماهنگ با محیط زیست و سـلامت معنـوی و جسـمی و روانی و اجتماعی آحاد جامعه؛
8. ایجاد تحول بنیادین علمی بخصوص در بازبینی و طراحـی علوم انسانی در چارچوب جهانبینی اسلامی؛
9. تعامل فعال و الهام بخش بـا محـیط جهـانی و فرآینـدهای توسعه علم و فناوری در جهان؛
10. اخلاق محوری،تقـدم مصـالح عمـومی بـرمنـافع فـردی و گروهی، تقویت روحیه تعاون و مشارکت و مسئولیت پذیری آحاد جامعه علمی و نهادهای مرتبط با آن.

١ – ٢. ویژگی های اصلی الگوی نظام علـم و فنـاوری و نـوآوری

الگوی مناسب نظام علم و فناوری و نوآوری ویژه جامعه ایرانی که بـه دنبال احیای فرهنگ و ایجاد تمدن نوین اسلامی ـ ایرانی اسـت بایـد ویژگی های اصلی زیر را داشته باشد:

1. ترکیب عرضه محوری و تقاضا محوری: با توجه به اهـداف و آرمان هــا و اولویت هــای بلندمــدت نظــام و کــافی نبــودن تقاضا های بخشهای اقتصادی و صـنعتی از مـوارد مـذکور، برخی حوزههای اولویت دار باید مـورد حمایـت ویـژه قـرار گیرند. این وجه از نظام علم و فناوری معطوف بـه تولیـد و عرضه دانش بر مبنای اهداف و آرمان هـای جامعـه اسـت. از سوی دیگر افزایش تقاضای نظامهـای فرهنگـی، سیاسـی، صنعتی و اقتصادی ملی و فراملی و در نتیجه تجاری کردن دانش و فناوری، اهمیت ویژه ای در پیشرفت همه جانبـه و پایدار کشور دارد. بنابراین، الگوی مناسب برای نظام علم و فناوری جامعه ایرانی در ایـن زمینـه ترکیبـی از الگوهـای عرضه محوری و تقاضا محوری است.
2. اجتماع دو رویکرد برونمداری و درون مداری: نظام علم و فناوری جامعه ایرانی از نظر توجـه بـه نیازهـا و قابلیت هـا و ظرفیت های بومی و مزیتهای نسبی کشور، درون مدار اسـت. از سوی دیگر با توجه بـه فرصـت های پـیش رو در جهـان و کشورهای اسلامی، در عرصه علم و فناوری با جهان اسلام و سـایر کشـورها مشـارکت فعـال دارد و بنـابراین در ایـن زمینه برون مدار است.
3. تلفیق آموزش با تربیت و پژوهش و مهـارت: از آنجـا کـه علم و عمل توأمان، عامـل پیشـرفت همـه جانبـه و پایـدار کشور است، باید الگوی تفکیکی حاکم بر نظام فعلی علم و فناوری به سرعت در جهـت الگـویی تلفیقـی تحـول یابـد. بدین منظور این تلفیق باید از آمـوزش ابتـدایی آغـاز و در تمام دوره هـای آموزشـی ادامـه یابـد و در نتیجـه الگـوی آموزشی حافظه مدار فعلی جای خود را به الگوی مبتنی بر یادگیری دانش به همراه تربیت انسان ها و پرورش مهارت ها و پــژوهش بدهــد. در نظــام آمــوزش عــالی نیــز رویکــرد پژوهش محوری تقویت خواهد شد.